Κάνοντας πρεμιέρα το 1969, το «Σουσάμι Άνοιξε» έχει αποτελέσει ορόσημο της παιδικής ηλικίας για περισσότερο από 40 χρόνια.
Με τη βοήθεια των χαρακτήρων του Jim Henson, των τραγουδιών, του animation και πάνω από όλα με την αγάπη για τα παιδιά, η τηλεοπτική σειρά έχει ....μετατραπεί σε παγκόσμιο πολιτιστικό φαινόμενο, αποκομίζοντας κέρδη εκατομμυρίων ευρώ.
Μέχρι και το δικό του θεματικό πάρκο έχει το ξακουστό «Sesame Street», που φαίνεται να βασίζεται σε μια πολύ απλή αρχή: αν μπορέσεις να διατηρήσεις την προσοχή των παιδιών, μπορείς και να τα εκπαιδεύσεις.
Παρά το γεγονός ότι το σόου αφορά ξεκάθαρα σε μικρές ηλικίες (λείπουν ολοκληρωτικά τα αστεία για ενηλίκους που συναντάμε σε άλλα παιδικά, όπως στον «Μπομπ τον Σφουγγαράκη»), έχει υπάρξει στην πρώτη κυριολεκτικά γραμμή των μεγάλων κοινωνικών θεμάτων, κάτι που προγράμματα για μεγαλύτερα κοινά φαίνεται να παραλείπουν: το «Σουσάμι Άνοιξε» μίλησε ξεκάθαρα για μια σειρά από «δύσκολα» ζητήματα, όπως ο θάνατος, η απώλεια, η ανοχή στη διαφορετικότητα, δίνοντας πάντα έμφαση στις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων.
Κι αυτό γιατί η σειρά δεν ψάχνει απλώς τρόπους για να διασκεδάσει και να μάθει κάτι στα παιδιά, αλλά επιδιώκει να τα βοηθήσει να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους. Και το κάνει με χάρη απαράμιλλη…
Οι Μπερτ και Έρνι και η ομοφυλοφιλία
Πολύ πρόσφατα, με τον κόσμο να γίνεται μάρτυρας της νέας διεκδίκησης του κινήματος των ομοφυλοφίλων για νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, μια online καμπάνια αναδύθηκε καλώντας τους παντοτινούς φίλους Μπερτ και Έρνι να αναγνωρίσουν δημοσίως την ομοφυλοφιλία τους! Και παρά το γεγονός ότι το «Σουσάμι Άνοιξε» κηρύττει πάντα το μήνυμα της ανοχής στην ετερότητα, κράτησε ασφαλείς αποστάσεις από το γεγονός, δηλώνοντας σε ανακοίνωσή του: «Ο Μπερτ και ο Έρνι είναι οι καλύτεροι φίλοι. Έχουν δημιουργηθεί για να μάθουν στα παιδιά της προσχολικής ηλικίας ότι οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλοί φίλοι με ανθρώπους τελείως διαφορετικούς από αυτούς. Παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζονται ως αρσενικοί χαρακτήρες και διαθέτουν πολλά ανθρώπινα χαρακτηριστικά, παραμένουν μαριονέτες, κι έτσι δεν έχουν σαφή σεξουαλικό προσανατολισμό»…
Το «Σουσάμι Άνοιξε» στο Γκουαντανάμο
Είναι γνωστό ότι η δυνατή μουσική έχει χρησιμοποιηθεί ως τρόπος ψυχολογικού βασανισμού, όπως άλλωστε συμβαίνει ακόμα και σήμερα πίσω από τις σφαλιστές πόρτες του στρατοπέδου κράτησης στον Κόλπο Γκουαντανάμο της Κούβας. Τα φρικιαστικά πεπραγμένα του στρατοπέδου δεν χρειάζονται φυσικά συστάσεις, με τον πρόεδρο Ομπάμα να υπόσχεται κάποια στιγμή ότι θα κλείσει το κέντρο κράτησης, αν και η υπόσχεση δεν έχει υλοποιηθεί ακόμα. Στις πλέον κτηνώδεις και ταπεινωτικές τακτικές που χρησιμοποιούνται στο Γκουαντανάμο περιλαμβάνεται λοιπόν ο βασανισμός μέσω εκκωφαντικής μουσικής, βομβαρδίζοντας τα αυτιά των τροφίμων με επαναλαμβανόμενα κομμάτια της hard rock αλλά και το μουσικό θέμα του «Σουσάμι Άνοιξε», που έχει αποκτήσει μάλιστα τη φήμη ότι παραείναι αποτελεσματικό στο ψυχολογικό «σπάσιμο» των κρατουμένων. Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταδικάσει το τέχνασμα, την ίδια ώρα που το Πεντάγωνο το αποκαλεί απλώς «αντικίνητρο»…
Θάνατος
Ένας από τους βασικούς ανθρώπινους χαρακτήρες της σειράς, ο κύριος Χούπερ, λειτουργούσε το κατάστημά του, όπου μαζεύονταν τελικά όλοι οι χαρακτήρες για να απολαύσουν λιχουδιές όπως μιλκσέικ από σπόρους για πουλιά! Όταν ο ηθοποιός που τον ενσάρκωνε Will Lee πέθανε το 1982, οι παραγωγοί δεν ήξεραν πώς να διαχειριστούν την κατάσταση. Κι ενώ οι περισσότερες σειρές θα το περνούσαν στα «ψιλά», το «Σουσάμι Άνοιξε» αποφάσισε να μιλήσει για το τραγικό γεγονός, με τον Big Bird να μην μπορεί να καταλάβει γιατί ο φίλος του δεν θα επέστρεφε ποτέ πια πίσω. Κι όταν ο χαρακτήρας εκφράζει την ανησυχία του ότι «τίποτα δεν θα είναι πια το ίδιο», έτερος ανθρώπινος ήρωας τον διαβεβαιώνει: «Έχεις δίκιο, Big Bird. Δεν θα είναι ποτέ το ίδιο χωρίς αυτόν. Αλλά ξέρεις κάτι; Μπορούμε όλοι να είμαστε πολύ χαρούμενοι που είχαμε την ευκαιρία να είμαστε κοντά του και να τον αγαπάμε όσο ήταν μαζί μας». Το επεισόδιο προβλήθηκε τη Μέρα των Ευχαριστιών του 1983 για να διασφαλιστεί το γεγονός ότι τα παιδιά θα είναι με την οικογένειά τους όταν παρακολουθήσουν το επεισόδιο, ώστε να μπορέσουν οι γονείς να τα βοηθήσουν στη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Ο τρόπος που διαχειρίστηκε το «Σουσάμι Άνοιξε» την ανθρώπινη απώλεια αποτελεί μέχρι και σήμερα μνημειώδη στιγμή της τηλεοπτικής ιστορίας…
Το μυστήριο της τοποθεσίας
Το κτίριο του «Σουσάμι Άνοιξε» είναι μια πολυκατοικία τριών διαμερισμάτων (οι Μπερτ και Έρνι μένουν στο υπόγειο), ενώ ξέρουμε ότι τα γυρίσματα λαμβάνουν χώρα στην Αστόρια της Νέας Υόρκης. Παρά ταύτα, κανείς δεν ξέρει πού ακριβώς γυρίζεται το σόου, με τις υποθέσεις να δίνουν και να παίρνουν για χρόνια. Η πολυκατοικία θυμίζει κλασικό κτίριο του Μανχάταν, αν και πάλι δεν είναι γνωστό το γιατί. Ακόμα και ιδιωτικοί ερευνητές έχουν επιστρατευτεί για να ανακαλύψουν την ακριβή τοποθεσία, καθώς το συνεργείο και οι συντελεστές κρατούν το στόμα τους επτασφράγιστο…
Ο Κόμης
Ως ο λιγότερο τρομακτικός βρικόλακας του κόσμου (φυσικά!), ο Count von Count ενσαρκώνει την εκπαιδευτική δράση της σειράς με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Και εξηγούμαστε. Παρά τον τρόμο που προκαλούν, οι βρικόλακες παραείναι εύθραυστα πλάσματα, με τις αδυναμίες τους να μην έχουν τέλος: ηλιακό φως, σκόρδο, θρησκευτικά σύμβολα και πολλά ακόμα, ανάλογα με την εκάστοτε μυθολογία. Στη λαϊκή συνείδηση ωστόσο υπάρχει και μια ακόμα ρωγμή στη ζοφερότητα του βρικόλακα: η αριθμομανία! Πρόκειται για μια ψυχολογική διαταραχή ψυχαναγκαστικής φύσης που αφορά σε μια ανεξέλεγκτη παρόρμηση εκ μέρους του πάσχοντα να καταμετρά πράγματα. Αν λοιπόν έχει κάποιος μια αναπάντεχη συνάντηση με έναν βρικόλακα, το νέο υπερόπλο ακούει στο όνομα του ρυζιού: ρίχνοντας μια χούφτα ρύζι στο πάτωμα, ο βρικόλακας είναι αναγκασμένος ψυχοκινητικά να γονατίσει και να μετρήσει όλα τα σπυριά! Το εδώ και πολλά χρόνια ξεχασμένο τρωτό σημείο του βαμπίρ αναβίωσε λοιπόν στο «Σουσάμι Άνοιξε», με τον Κόμη να διδάσκει με το τέχνασμα αυτό στα παιδιά βασικές έννοιες αριθμητικής…
Έλμο
Ο κοκκινούλης Έλμο είναι από τους πλέον δημοφιλείς ενοίκους της Sesame Street και υπάρχει στον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια, παρά το γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν παροπλισμένος, μέχρι το 1984 ωστόσο όταν τον ανέστησε και πάλι ο Kevin Clash. Ο νεαρός μαριονετίστας έκανε τον Έλμο βασικό συντελεστή της σειράς εκτοξεύοντάς τον στη φήμη. Το 2012 όμως ο 22χρονος Sheldon Stephens ισχυρίστηκε ότι διατηρούσε ερωτικό δεσμό με τον Clash, παρά το γεγονός ότι ήταν τότε ανήλικος. Ο Clash αναγνώρισε το γεγονός, δήλωσε όμως ότι ήταν και οι δύο ενήλικες όταν συνδέθηκαν ερωτικά. Σύντομα βέβαια θα κυκλοφορούσαν και άλλες μαρτυρίες για ερωτικές σχέσεις του Clash με αγόρια στην εφηβεία, αναγκάζοντάς τον να παραιτηθεί από τη σειρά: «Προσωπικά θέματα με έχουν απομακρύνει από τη σημαντική δουλειά που κάνει το “Σουσάμι Άνοιξε” … Είμαι βαθύτατα στενοχωρημένος που φεύγω και περιμένω με ανυπομονησία να λύσω τα ιδιωτικά αυτά θέματά μου»…
Παιδική κακοποίηση
Ο Aloysius Snuffleupagus είναι το μαλλιαρό μαμούθ που πέρασε 14 χρόνια ως ο φανταστικός φίλος του Big Bird. Κάθε φορά που κάποιος ενήλικος εμφανιζόταν, ο Snuffy εξαφανιζόταν συμπτωματικά, κάνοντας τον Big Bird να φαίνεται ψεύτης όταν αναφερόταν στην ύπαρξή του. Ο Snuffy έκανε τη δημόσια αποκάλυψή του στην υπόλοιπη παρέα το 1985. Σύμφωνα με τον Martin P. Robison, ο οποίος παίζει τον χαρακτήρα, οι παραγωγοί αποφάσισαν ότι, εξαιτίας των ιστοριών παιδικής κακοποίησης, δεν ήθελαν να δημιουργήσουν μια κατάσταση με ενηλίκους να μην πιστεύουν ένα παιδί που έλεγε την αλήθεια. Κι αυτό γιατί φοβόταν ότι έτσι περνούν το μήνυμα στα παιδιά ότι δεν θα τα πιστέψουν οι γονείς τους αν τους εκμυστηρεύονταν μια «εξωφρενική» εμπειρία, όπως ότι κακοποιήθηκαν σεξουαλικά από κάποιον συγγενή τους…
AIDS
Το AIDS συνεχίζει να μαστίζει την υποσαχάρια Αφρική όπως πουθενά αλλού στον κόσμο: εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά γεννιούνται κάθε χρόνο με τον ιό, με τα περισσότερα να πεθαίνουν τελικά πριν από την ηλικία των 5, ενώ ένα αστρονομικό νούμερο παιδιών μεγαλώνουν ορφανά. Μέσα στο φριχτό αυτό πλαίσιο έκανε την πρεμιέρα του το 2002 το «Takalani Sesame» στη Νότια Αφρική. Ο βασικός χαρακτήρας είναι η 5χρονη Kami, ένα αισιόδοξο κίτρινο τερατάκι που έχει συνεχώς συνάχι, ως υπόμνηση στην κατάστασή της, με την ίδια ασθένεια να της έχει στερήσει και τους γονείς της. Η Kami κόλλησε μάλιστα τον ιό HIV από μετάγγιση αίματος. Το χαρωπό τερατάκι μαθαίνει στα παιδιά της Νότιας Αφρικής και της Νιγηρίας τι σημαίνει να ζει κανείς με το AIDS, την ίδια στιγμή που τα βοηθά να διαχειριστούν το κοινωνικό στίγμα, αλλά και την απώλεια και τον φόβο. Η Kami λειτουργεί πλέον ως αντιπρόσωπος της UNICEF σε αναρίθμητα projects σε όλο τον κόσμο…
Διεθνής μανία
Η Αφρική δεν είναι φυσικά το μόνο μέρος που φιλοξενεί τη δική της εκδοχή του «Σουσάμι Άνοιξε». Παραλλαγές συναντάμε σχεδόν παντού, από Ευρώπη και Ασία μέχρι Αυστραλία και Μέση Ανατολή. Η παλιότερη διεθνής προσαρμογή έλαβε χώρα στη Βραζιλία (Vila Sésamo), με τις πολυάριθμες εθνικές εκδοχές να προσαρμόζονται στη γλώσσα, το περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες των χωρών που τις φιλοξενούν. Κι ενώ φιγουράρουν συνήθως οι βασικοί χαρακτήρες, προστίθενται κι άλλοι για τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε κράτους: στην καναδική εκδοχή, ο βασικός χαρακτήρας είναι μια πολική αρκούδα, στη φιλιππινέζικη εκδοχή ο Big Bird μετατρέπεται σε μια τεράστια ροζ χελώνα, στο Ισραήλ συναντάμε ως πρωταγωνιστή έναν σκαντζόχοιρο, ενώ στο Κουβέιτ τη διαφορά κάνει μια καμήλα. Σύμφωνα με την Joan Ganz Cooney, μια από τις δημιουργούς του σόου, το γεγονός αυτό αποτέλεσε έκπληξη για όλους, καθώς είχαν πιστέψει ότι οι χαρακτήρες που σκάρωσαν ήταν βαθύτατα αμερικανικοί. Όπως αποδεικνύεται βέβαια, το «Σουσάμι Άνοιξε» είναι οικουμενικό…
Το «Σουσάμι Άνοιξε» πενθεί
Ήταν το 1990 όταν ο Jim Henson, ο δημιουργός του «Σουσάμι Άνοιξε», πέθανε αναπάντεχα από πνευμονία. Δύο τελετές έλαβαν χώρα για τον χαμό του σε Νέα Υόρκη και Λονδίνο, όπου πήραν μέρος όλοι οι χαρακτήρες από τα σόου του Henson «The Muppet Show» και «Sesame Street». Η μόνη παράκληση του Henson ήταν να μη φορέσει κανείς μαύρα. Ο μεγάλος δημιουργός άφησε και επιστολή στα παιδιά του, την οποία διάβασαν οι δημοφιλείς χαρακτήρες του: «Σας παρακαλώ να προσέχετε ο ένας τον άλλον και να αγαπάτε και να συγχωρείτε όλο τον κόσμο. Η ζωή είναι ωραία, διασκεδάστε τη»…
